قلعه ها، گنج تاریخ ایران

در ایران هزاران قلعه بزرگ و کوچک وجود دارد که می بایست توسط جوانان عزیز پرشور و علاقمند ایرانی،  از آنها عکس بگیرند و نقشه بردارند و در تاریخ آنها کاوش نمایند و برای استفاده عموم به اینترنت بسپارند.  در معماری و شهرسازی اوایل اسلام که متاثر از معماری قبل از اسلام بویژه دوره ساسانیان است تفکرات دفاعی مورد توجه بوده است به طوری که معمولا هر شهر اسلامی از سه بخش تحت عنوان کهندژ، شارستان و ربض تشکیل می گردید،  مهم ترین این بخش ها کهندژ یا ارگ بود که عبارت بود از قلعه های که در وسط یا گوشه شهر قرار داشته و معمولا از یک سو به باروی شهر پیوسته بود تا همواره برای دفاع و مقابله با تهاجمات دشمن آماده باشد،  ازجمله کهن دژهای معروف می توان کهن دژهای شهرهای ایران،  سمرقند، بخارا، بلخ و نیشابور را نام برد.  رباط ها نیز از بناهای دفاعی و نظامی صدر اسلام است و قلعه های نظامی مرزی را در دوران معینی رباط می گفتند،  مانند رباط نصیبین که در سرحد میان ایران و روم شرقی بنا شده بود و نگهبانان آن از دیلمان می آمدند،  رباط ها را می توان از نخستین استحکامات سازه ای محسوب نمود که در نقاط بی حفاظ مرزی پناهگاه گروهی جهادگر بودند.  پس از تثبیت اسلام در مناطق اسلامی و بر طرف شدن تهدید از سوی غیر مسلمانان در مرزها، معنی واژه رباط با مسجد یکی شد...

تاریخ قلعه های ایران

      در دوره های مختلف تاریخی مردم ایران بزرگ دشمنانی داشتند که بخاطر قدرت جنگی و دفاعی این دیار زیبا توانایی نفوذ به آن را نداشتند،  یکی از مهمترین سازمان های جنگی و نظامی قلعه ها بودند که بصورت شبکه بیکدیگر وصل بودند. در همه تاریخ استحکامات را در دور افتاده ترین و مرتفع ترین نقطه بنا می کردند تا به سبب وجود شیب های تند یا کوه،  دستیابی به آن دشوار باشد و مدافعان نیز در بالا قرار گیرند و از لحاظ دید مسلط باشد ضمن آنکه از خطر نقب زدن مهاجمان نیز محفوظ مانده و حمل ادوات محاصره ای به پای دیوار را دشوار نمایند،  از آغاز دوران پیش از تاریخ در هزاره اول پیش از میلاد پیرامون دهکده ها نیز حصار کشیده می شد،  اینکار نخست برای مصون ماندن از حمله راهزنان و جانوران وحشی بود ولی بعدها عمدتا برای دفاع متقابل در برابر هجوم دشمنان صورت می گرفت،  در سراسر سرزمین ایران حصار های محکم،  دهکده ها و قلعه های مسکونی را می توان یافت که متعلق به هزاره سوم پیش از میلاد است.  هر جای این سرزمین نگاه کنید، قلعه، برج، بارو، ارگ، کهندژ، دربند، خندق و دروازه و نظایر آنها از ناامنی محیط زندگی و توجه و تدبیر آگاهانه ایرانیان به ملاحظات دفاعی حکایت می کند،  البته انوش راوید بیشتر شبکه دفاعی ملی و مردمی برای باز دارندگی می داند.  ساخت بناهای گروهی حصار دار در ایران با طرح ها و نفشه های گوناگون از سه هزار سال پیش شناخته شده است،  حصار سیلک در کاشان،  قلعه حسنلو در ارومیه، بلورآباد در شهرستان خوی و ... از نمونه های آن می باشد، از سایر قلاع مشهور می توان قلعه فلک الفلاک  در خرم آباد احداث شده در عهد  شاهنشاهی ساسانیان نام برد، حسن صباح بلند آوازه ترین رهبر اسماعیلیان نیز جهت مقابله با بی عدالتی اجتماعی سلجوقیان،  الموت در نزدیکی قزوین را پایگاه خود قرار داد و 35 قلعه در اطراف آن بنا نمود و در فومن و قهستان70 قلعه دفاعی داشت.

    در ایران هزاران قلعه بزرگ و کوچک وجود دارد که می بایست توسط جوانان عزیز پرشور و علاقمند ایرانی،  از آنها عکس بگیرند و نقشه بردارند و در تاریخ آنها کاوش نمایند و برای استفاده عموم به اینترنت بسپارند.  در معماری و شهرسازی اوایل اسلام که متاثر از معماری قبل از اسلام بویژه دوره ساسانیان است تفکرات دفاعی مورد توجه بوده است به طوری که معمولا هر شهر اسلامی از سه بخش تحت عنوان کهندژ، شارستان و ربض تشکیل می گردید،  مهم ترین این بخش ها کهندژ یا ارگ بود که عبارت بود از قلعه های که در وسط یا گوشه شهر قرار داشته و معمولا از یک سو به باروی شهر پیوسته بود تا همواره برای دفاع و مقابله با تهاجمات دشمن آماده باشد،  ازجمله کهن دژهای معروف می توان کهن دژهای شهرهای ایران،  سمرقند، بخارا، بلخ و نیشابور را نام برد.  رباط ها نیز از بناهای دفاعی و نظامی صدر اسلام است و قلعه های نظامی مرزی را در دوران معینی رباط می گفتند،  مانند رباط نصیبین که در سرحد میان ایران و روم شرقی بنا شده بود و نگهبانان آن از دیلمان می آمدند،  رباط ها را می توان از نخستین استحکامات سازه ای محسوب نمود که در نقاط بی حفاظ مرزی پناهگاه گروهی جهادگر بودند.  پس از تثبیت اسلام در مناطق اسلامی و بر طرف شدن تهدید از سوی غیر مسلمانان در مرزها، معنی واژه رباط با مسجد یکی شد.

      قلعه های ایران،  به دو نوع جلگه ای و کوهستانی، مصالح ساختمانی آنها نیز متفاوت است،  طرح اصلی قلعه های جلگه ای مربع و یا مربع مستطیل است که در چهار گوشه آن برج های مدور برای دفاع ساخته شده اند،  مصالح این قلعه ها خشت و گل است و به ندرت از آجر و گچ استفاده شده استبارو (دیوار ضخیم) این قلعه ها چینه (دیوارهای گلی که آن را بند بند می سازند) است یا با خشت های قطور ساخته شده است، برای استحکام آن قطر و ضخامت بعضی از بارو ها به چهار متر هم می رسید.  اطراف بعضی از این قلعه ها خندق حفر می کردن و برای رسیدن به قلعه از پل های متحرک بهره می گرفتند.  بعضی از این قلعه ها به دلیل امنیت آن ها محل سکونت کشاورزان و روستاییان شد که با گذراندن خیابانی معمولا شمالی و جنوبی و تامین آب آشامیدنی خانه های روستایی در دو طرف خیابان ساخته می شد.  از این قلعه ها می توان به قلعه بیاضه بیابانک و هنجن در سر راه نطنز به ابیانه است اشاره کرد که تا این اواخر محل سکونت بوده است،  این قلعه دارای برج و باروی ضخیم بسیار بزرگ بوده است.  داخل قلعه کوچه های پر پیچ و خمی داشته است که همه آن ها به گذر اصلی قلعه که به در قلعه منتهی می شود راه دارند،  خانه ها دو طبقه هستند و از طبقه زیرین برای نگهداری دام و یا انبار مواد غذایی و آشپزخانه استفاده می کردند و اتاق های نشیمن در طبقه دوم قرار داشته اند.

      مصالح دژهای کوهستانی را معمولا از سنگ های بدون تراش نظیر سنگهای کوه یا رودخانه همراه با گچ غربال شده فراهم می کردند،  در زیر دست دژهای کوهستانی پرتگاه های عمیقی تعبیه شده است،  درقسمت انتهایی برج ها و بعضی مواقع، باروها، کنگره هایی ست که مخصوص کمانداران بوده است تا بتوانند از شکاف کنگره ها دشمن را هدف قرار دهند.  در بعضی از دژها و قلعه ها، مانند الموت قزوین، پایین دژ محل سکونت روستاییان بوده استاز قلعه به هنگام جنگ‌ها استفاده می‌شده و مردم تا زمانی که بیم حمله دشمن وجود داشته در درون دژ می ‌ماندند و معمولاً در درون آن آذوقه زندگی برای چندین ماه موجود بود.  برای محافظت از ساختمان و استحکامات و قسمت‌ های مختلف قلعه بارو ساخته می‌شده است،  دیوار های دفاعی و خاکریز های متعلق به آغاز سکونت انسان در ایران هنوز برجاست،  شکل آنها به موازات پیشرفت سلاح‌های تهاجمی و تدافعی تکامل یافته است.  در دوران پیش از تاریخ و اوایل دوران تاریخی،  نوع استحکامات عموماً تابع مقتضیات ناشی از محل قلعه یا دهکده و اوضاع طبیعی سرزمین بود.  طرح ‌های ساختمانی بیشتر قلعه‌ها بر اساس معلومات و تجربة کلّی نسبت به حمله و دفاع ریخته می‌ شد تا سنت‌ های محلّی.  در هر دوره‌ای روش ‌های آزموده و مقبول برای ایجاد استحکامات انتخاب می‌شد.  اوایل دوران تاریخی در سبک استحکامات ایران باستان آثاری از نفوذ سبک بین‌النهرین و سایر کشورهای همسایه دیده می‌شود،  در تاریخ معماری ایران تا رسیدن به اقتباس سبک فرانسوی در معماری قلاع و حصار های شهر در اوایل قرن سیزدهم، خصوصاً در خوی و تهران می‌توان ردیابی کرد.

      آغاز خانه سازى انسانها همواره با انديشه يافتن راههاى گوناگون دفاع در برابر دشمنان و حيوانات همراه بوده است،  به همين دليل خانه هاى اوليه كه بدون ديوار ساخته مى شد،  به تدريج داراى ديوار شده و رفته رفته داخل يك ديوار محاطى دفاعى محصور شده است،  به تاریخ نیک مراجعه شود.  اين نوع حصارها در ابتدا داراى يك معبر ورودى بودند، اما پس از گذشت سالها تبديل به دروازه شد،  حصار هاى اوليه كه در اطراف مناطق مسكونى كشيده مى شد،  فاقد برجهاى دفاعى در فواصل منظم يا غير منظم بودند و براى محافظت از ديوارها بود.  در ايران، ايجاد خانه هاى گروهى حصار دار از سه هزار سال قبل از ميلاد با طرحها و نقشه هاى مختلف آغاز شده است.  نمونه اين گونه قلاع در بلورآباد واقع در حاشيه دشت شمالى روستاى قره ضياءالدين آذربايجان به دست آمده است.  در قرن چهارم قبل از ميلاد، همزمان با آغاز فرمانروايى سلسله هخامنشيان، به علت توسعه شهر و تغيير فنون جنگى و دفاعى،  برجهاى مستطيل شكل جانشين برجهاى نيم دايره اى قديمى شده اند،  گفتنى است برجهاى دفاعى، ديوارهاى قلعه حسنلو داراى كاملترين برجهاى دفاعى مستطيل شكل پيش آمده، بوده است.

    سهم اصلى در توسعه شهر سازى حصار دار در ايران به عهده معماران اورارتويى در قرنهاى سوم و هشتم قبل از ميلاد است كه تحت نفوذ معمارى بين النهرين شيوه اى در ايجاد استحكامات دفاعى بوجود آوردند که در قرنهاى بعد پايه و اساس معمارى قرار گرفت.  در معمارى اورارتويى تحول ديگرى هم قابل توجه است، شهر هاى اورارتويى با طرح هاى فشرده و خانه هاى نزديك به هم و روى سطح طبيعى زمين با ديوار هاى بسيار محكم و بامهاى مرتفع ايجاد شده اند به اين ترتيب استفاده از عوارض طبيعى زمين به ندرت صورت گرفته است.  اطراف بناها كه با ديوارها و برجهاى مستحكم دفاعى احاطه شده اند،  پيش آمده و صاف هستند،  مانند قلعه سياه در ۳۶ كيلومترى شرق ماكو كه روى يك توده سطح از مواد مذاب منجمد بنا شده است.  در ميان برجهاى مستطيل شكل كه نيمى از آنها جلوتر از ديوارها بنا شده اند،  ديوارها در فواصل مساوى پيش آمده يا عقب رفته اند.  اين پيش آمدگيها به هيچ وجه از نظر دفاعى يا استحكام بخشى به ديوارها، ارزشى ندارند،  بلكه فقط از نظر تزئينى به اين صورت ساخته شده اند و از لحاظ دفاعى طرحهاى معمارى ديگرى در ديوارها به كار رفته است.  تمام دوران اسلامى، در ايران قلعه هاى بسيارى داخل شهرها به وجود آمدند،  براى مثال مى توانيم از ارگ كرمان و قلعه فلك الافلاك در خرم آباد و ارگ شيراز را نام برد.

      قلعه هاى اوايل و اواسط دوره اسلامى سرتاسر ايران پراكنده هستند و به طور كلى در كنار شاهراه هاى ارتباطى ساخته شده اند،  نمونه اين قلعه ها شبكه وسيع قلعه های اسماعيليه است كه در نقاط مختلف بنا شده اند يا قلاعى كه فقط براى محافظت از راهها و ايجاد امنيت در مسير هاى كاروان رو ساخته شده اند يا قلاعى كه در نزديك پلها و رودخانه ها ايجاد شده اند،  مانند قلعه اى كه در شمال رودبار در بستر سفيد رود احداث شده است.  يكى از بزرگترين و قديمى ترين قلاع ايران،  قلعه گلى است كه در جاده كاروان رو ورامين به قم نزديك محلى به نام كاج ساخته شده و شامل تعداد بسيارى برج مستحكم مستطيل شكل است كه به خوبى قادرند از قسمت حياتى و جان و مال ساكنان قلعه محافظت كنند.  بناى قلعه را مى توان به دوره شاهنشاهی ساسانيان نسبت داد و اگر هم در آن زمان ساخته نشده باشد قطعاً در قرون اوليه اسلامى و در زمان سلجوقيان ساخته شده است،  زيرا ديوار هاى آن شباهت بسيارى به ديوار هاى رباط سنگى دارد كه متعلق به دوران سلجوقى است.  هنر قلعه سازى در ايران از آغاز ظهور اسلام در قرن هفتم ميلادى تا زمان حاضر به تدريج تكامل يافته،  پيشرفت هايى كه از لحاظ جنگى براى مهاجمان و نيز مدافعان به وجود آمده و استفاده از فنون جديد در جنگها موجب شده كه برجهاى مدور بزرگتر و نزديك به هم و ديوارهاى مستحكم تر بنا شوند و تمام پيش بينى هاى لازم براى متوقف كردن يا لااقل كندتر كردن سرعت مهاجمان در خارج قلعه و حصار و داخل آن مورد توجه قرار گيرد و اين تكامل در هيچ زمانى متوقف نشده است.

   نارین قلعه (نارنج قلعه)  ــ  نارین قلعه یا نارنج قلعه مهمترین و ديدني ترين بناى تاریخى شهرستان میبد است،  این قلعه از بناهاى مربوط به دوره حکومت اشکانیان و قبل از اسلام است و در دوران مظفریان تعمیراتى در آن صورت گرفت.  اطراف آن خندقی بوده است و نقب های زیر آن گاهی تا یک فرسنگ امتداد دارد،  در محرم سال 744 جنگ سرنوشت سازی که باعث پیروزی آل مظفر بر چوپانیان گشت در این محل اتفاق افتاده است.  مساحت این قلعه 3 هکتار و بنا در 7 طبقه و داراى برج و بارو و دربند هاى متعدد است و بالاى تپه اى مسلط بر شهر میبد قرار دارد.  قطر پایین ترین حصار قلعه که قسمت بزرگى از آبادى میبد را دربر مى گرفت، 5 و در بعضى قسمت ها به 20 متر مى رسیده است.  نارنج قلعه 4 برج گرد بلند دارد و آنچه امروزه از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه هایی از برجها و باروها در روستای کوچک(کوشک) از آن باقی است.  کوشک یا کوچک نزدیک ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغها و قنات ها و آسیاب دربر می گرفته است.  زیبا ترین بادگیرها و خانه ها و کوچه های سابات دار بسیار قدیمی در جهان را در این محله زیبا می توان مشاهده كرد.  نارنج قلعه داراى اتاق هاى متعددى بوده است که در حال حاضر قسمت هایى از این اتاقک هاى کوچک تو در تو موجود است و بسیارى از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است.  بعضی ها نارین قلعه را همان دژ سفید شاهنامه می دانند،  این قلعه بالای یک تپه و مسلط به اطراف ساخته شده و اطراف آن را هم خندق کنده اند.  یک روایت افسانه ای هم حکایت از آن دارد که قلعه در زمان کیومرث ساخته شده و اولين آدم ها از راه آب و دریا به آن پا گذاشته اند،  بعضي ها هم آن را ساخته سپهبد ساسانی- مهبد- می دانند،  مهبد از سرداران قباد و انوشیروان بود.   در نزدیکی های نارین قلعه میبد سفال های رنگی و نقش دار از دوران حکومت ایلام به دست آمده که  بیش از 4000 سال قدمت دارند و به خاطر همین قدمت زیاد ساختمان قلعه به زیگورات یا معابد باستانی ایران شبیه است.  از این قلعه که كاملاً از خشت و گل ساخته شده است،  در دوره های مختلف تاریخی به عنوان ارگ حکومتی یا دژ نظامی استفاده مي شده.  اوج اقتدار این قلعه در پیش از اسلام،  مربوط به دوره شاهنشاهی ساسانیان و پس از آن مربوط به دوره آل مظفراست،  بعضي اين کهن دژ را سر آغاز شروع آباداني یزد می دانند.  پیچ های تو در توی قلعه،  كشمكش ها و جنگ هاي زيادي را به خود ديده است،  اين قلعه نظامی بوده ولي بعضی با توجه به شکل 5 طبقه آن احتمال می دهند که زیگورات بوده و از آن به عنوان معبد استفاده می کرده اند.

   قلعه کاظم داشی (کاظم خان) ــ  این قلعه صخره ای با ارتفاع بیش از سی و پنج متر به صورت شبه جزیره در ساحل دریاچه ارومیه قرار دارد،  در گذشته این محل یکدر  و  قرخلار (چهل تن) نامیده می شد.  آثار عمارت و ساختمان های متعددی از سنگ های بزرگ و تراشیده در پی و بنای این قلعه به چشم می خورد.  در این قلعه تعدادی سنگ قبر از مرمر سفید و درخشان وجود دارد که روی آنها عباراتی به خط نسخ زیبایی حجاری شده است.  در بالای این قلعه چاهی به طول و عرض دو و نیم متر و عمق هشت متر دیده می شود.  این قلعه فقط یک در دارد که به جاده سنگی باز می شود،  در قرن هفتم ه.ق به دستور هلاکوخان این قلعه تجدید بنا شد.

   قلعه اسماعیل آقا ــ  در فاصله هجده کیلومتری شمال غربی شهرستان ارومیه،  به فاصله نسبتاً کمی از جاده سیرو،  در بالای یک رشته کوه منفرد بقایای آثار و قلعه ای نظامی به چشم می خورد.  این کوه از دو طرف با شیب تند به رودخانه نازلو چای منتهی می شود و به لحاظ موقعیت سوق الجیشی حایز اهمیت است.  آثار موجود در این قلعه به دو دوره تاریخی تعلق دارد،  دوره اول،  آثاری مربوط به هزاره اول ق. م را شامل می شود.  از این دوره بقایای دیوار هایی از یک پادگان نظامی اورارتوبی باقی مانده است.  دوره دوم،  شامل آثار و بقایای قلعه دفاعی دیگری است که دیوارهای آن به همراه برج های دیده بانی پا برجاست و متعلق به یکی از اربابان محلی دوره قاجاریه است.

   قلعه شای (پوشتو) ــ  این دژ که در اقصی نقاط آذربایجان غربی افسانه های حیرت آوری به آن نسبت می دهند،  از موقعیت طبیعی ویژه ای برخوردار است،  و از راه ناهمواری که از جاده مهاباد به سردشت منشعب و از آن به روستای داغه می رود.  این صخره هشتاد متر ارتفاع دارد و صعود به بالای آن تنها از یک راه که در جبهه غربی است، صورت می گیرد.  ساختمان های مورد بحث با سنگ لاشه و در بعضی قسمت ها بدون ملاط ساخته شده است، سفال های به دست آمده از این قلعه بسیار خشن و ابتدایی و اکثراً دست ساز هستند.  بررسی این گونه سفال ها و همچنین پی های ساختمانی موجود آشکار می سازد که نخستین سنگ بنای این دژ عظیم و شگفت آور در اوایل هزاره اول ق.م به وسیله اقوام محلی پایه گذاری شد و در دوره حکومت ماد ملحقاتی به آن اضافه شد.

   قلعه دختر (قیزقلعه)  ــ  روستای قیز قلعه از توابع بخش مرکزی شهرستان خوی و در دهستان دیزج قرار دارد،  این قلعه مربوط به هزاره های اول و دوم ق.م است.  این قلعه بر فراز یک تپه بلند و منفرد قرار دارد،  از فراز این قلعه می توان بخش وسیعی از دشت خوی را مشاهده کرد.  در بالای این قلعه علاوه بر سفال های شکسته فراوان،  تعداد زیادی سنگ در ابعاد مختلف به جای مانده است.  همچنین قسمت های زیادی از دیوار این قلعه که سبک معماری آنها از نظر نوع مصالح و نحوه ساخت اورارتوبی است،  به خوبی قابل مشاهده است.

   مشتاقیه (سه گنبد) ــ  مشتاقیه محلی در شرق مسجد جامع کرمان در ابتدای خیابان 17 شهریور که از میدان مشتاقیه انشعاب پیدا می کند قرار دارد و از آثار دوره قاجاریه می باشد.  سه گنبد مزبور برای سه مقبره مشتاق علیشاه-شیخ اسماعیل و کوثر علیشاه بنا گردیده است.  گنبد هایی که بر فراز دو مقبره مشتاق و کوثر علیشاه واقع شده اند کاشی کاری بوده و در قرن اخیر ساخته شده اند،  و چون در ساختمان آن توجه کافی نکرده اند متاسفانه قسمت هایی از کاشیها ریخته و بقیه نیز رو به تخریب است.  مشتاق علیشاه از پیشوایان صوفیه در قرن 13 هجری بوده که در اواخر زمستان 1306 هجری قمری سنگسار شده است،  می گویند جرم مشتاق این بوده که قرآن را با نوای سه تار می خوانده است.  لازم به ذکر است که قبل از تدفین عرفای یاد شده این مکان مقبره میرزا حسین خان راینی (1202 هجری قمری) جد اعلای سادات معروف به میر حسینی کرمان بوده،  وی در زمان زندیه و پس از فوت کریم خان زند تا مدتی حاکم کرمان بوده.  او در زمان حیاتش این محوطه را برای آرامگاه خود انتخاب کرده بود بنا بر این پس از فوت مشتاق یارانش به واسطه ارتباطی که مشتاق با حسین خان داشت او را در جوار وی تدفین نمودند.  از در بزرگ که وارد می شویم پس از گذشتن از راهرویی کم عرض و طولانی به باغچه مشتاقیه می رسیم،  در سمت شمال بنا در ساختمان مقبره مشتاقیه کوثر علیشاه و میر حسین خان قرار دارند.  از جمله آثار هنری مقبره فوق می توان به کاشیکاری و تزئینات داخل بنای مذکور شاره نمود.

   قلعه باستانی بمپور  ــ  در شهر بمپور مرکز تاریخی بلوچستان،  قلعه بزرگ و قدیمی وجود دارد،  که به آن قلعه بمپور می گویند،  و مهمترین مکان تاریخی و باستانی بلوچستان ایران است.  البته هنوز کسی بدرستی نمی داند،  در دوره های تاریخ،  بلوچستان ایران چه نام داشته است،  در جغرافیای تاریخی ایران،  و استان های تاریخی ایران،  نام بلوچستان کنونی خالی است.  این قلعه در ارتفاع 470 متری از سطح دریا قرار دارد،  تاریخ ساخت اولیه آن مشخص نیست،  تعدادی داستان و افسانه محلی درباره آن وجود دارد،  که من بعنوان تاریخ نپذیرفتم،  مثلاً می گویند:  آنرا بهمن پسر اسفندیار ساخته و به مرور بمپور شده،  یا می گویند،  چون شبیه قلعه بم است،  بمپور نامیده شده،  و چند موضوع دیگر که آنها را بعنوان داستان،  در داستان های تاریخی ایران خواهم نوشت.

      در دوره های مختلف تاریخ،  بمپور مرکز حکومت بلوچستان بوده است،  این دژ چندین بار خراب و بازسازی شده،  آنچه که مشخص است،  گسترش واقعی قلعه در زمان نادر شاه افشار بود.  در این دوره نصیر خان براهویی حکمران بلوچستان،  بمپور را مرکز حکومتی خود قرار داد.  در سالها بعد بمپور موقعیت خود را حفظ کرد،  و سردار سعید خان نیای شیروانی ها،  و سردار دوست محمد خان رئیس قبیله بارک زهی،  به حکمرانی خود در آنجا ادامه دادند.  آخرین بار حکمران محلی زمان پادشاهی قاجار،  که زیر بار حکومت مرکزی نمی رفت،  جهت مقابله با دولت قلعه را باز سازی کرد.  سپس در زمان ناصرالدین شاه مرکز بلوچستان به فهرج یا ایرانشهر کنونی منتقل شد،  و قلعه بمپور اهمیت خود را از دست داد،  که تا کنون ویرانه های آن باقی مانده است.

      قلعه بمپور تنها منطقه باستانی بلوچستان است،  که اندکی کاوش های علمی باستان شناسی در آن انجام شده است.  در سمت غرب قلعه تپه باستانی به مساحت 270 متر مربع وجود دارد،  که فرشی از تکه های سفال دارد. تعیین تاریخ دوره های بهره بردار از قلعه را فقط از روی سفال های بجا مانده،  حدس های متفاوت با سطحی نگری تاریخی زده اند،  که در این وبلاگ قابل ذکر نیستند.  زمان ناصرالدین شاه قاجار،  قلعه ایرانشهر ساخته شد،  و جای قلعه بمپور را گرفت.  قلعه ایرانشهر ساختمان های شاه نشین، توپخانه، سربازخانه، ذخیره گاه، قورخانه، قراول خانه، زندان، مسجد، حمام، غلام خانه،  داشته،  و تنها چهار دیواری و ویرانه هایی از آنها باقی مانده است.  جوانان باهوش ایرانی هر شهر و دیار،  باید نسبت به شناسایی و تاریخ نگاری قلعه های زیاد ایران،  بدور از دروغ های تاریخ،  برنامه ریزی و کار کنند.

   عکس قلعه های بمپور و ایرانشهر،  عکس شماره 4580 .  وظیفه جوانان باهوش ایرانی است،  که درباره آثار تاریخی ایران کار و تحقیق کنند،  و جهت پیگیری تخصصی و آگاهی عموم در اینترنت منتشر نمایند.

آموزش کامل گنج یابی در ایران (پکیچ دفینه و زیرخاکی مشک آبادی)

تمام اطلاعات و منابع مهم گنج یابی و دفینه یابی به زبان فارسی در این مجموعه موجود است. دانلود بزرگترین مجموعه آموزش کامل گنج یابی و نشانه های دفینه (پکیج دفینه و زیرخاکی مشک آبادی) مجموعه بزرگ و کم نظیر آموزش کامل گنج یابی در ایران، اولین کامل ترین پکیچ گنج یابی و نشانه های ...

دریافت فایل

نابودی دفینه و گنجینه قلعه امام مریوان

قلعه مریوان که روی کوه امام قرار دارد، در استان کردستان، جنوب شهرستان مریوان واقع شده است. بر اساس برخی از مستندات تاریخی این قلعه به‌مدت 3 قرن یکی از مکان‌های حکومتی امیران بابان و اردلان بوده است. نام کوه امام از نام «شیخ احمد بن انبار نعیمی الحسنی» گرفته شده که در سده 8ه. از طرف امیر حمزه بابان به عنوان پیش نماز و امام جماعت مسجد سرخ منسوب شده که همزمان با ساخت قلعه از طرف امیر حمزه بابان فرمان ساخت مسجد هم داده شده بود....

پیشروی فعالیت‌های معدن سنگ، در حریم قلعه امام مریوان مقدمات تخریب بقایای تاریخی آن را فراهم کرد. این درحالی است که بخش عمده‌ای از قبور تاریخی قلعه در طول زمان ویران شده است. قلعه امام از جمله بناهای ثبت شده میراث‌فرهنگی و مورد احترام مردم مریوان به شمار می‌رود.

نمایی دور از  محل قرار گیری قلعه امام روی کوه‌ها

یکی از باستان‌شناسان شهرستان مریوان  با اعلام این خبر به CHN می‌گوید: «بیش از 10 سال است که  معدن سنگ زیر قسمت شاه‌نشین قلعه دوم مشغول به فعالیت است به‌طوری که پیشروی فعالیت‌هایش به حریم قلعه کاملا محسوس است.»

 این باستان‌شناس که ادامه می‌دهد: «به‌دلیل نبود اطلاع رسانی و رسیدگی متولیان میراث‌فرهنگی بسیای از قبور قهرمانانان قلعه در اثر گذر زمان تخریب و بخشی از آن‌ها شکسته‌اند.»

 این درحالی‌است که سید عبدالصمد تواری در کتاب «نورالانوار» می نویسد: «امیر حمزه بابان جنگی را بر پا کرد و در آن شهر های دیار بکر و حلب فتح کرده و ترکان و اعراب با نیروی بسیاربه مقابله با او برخواستند ولی بی‏نتیجه بود که در نتیجه به فکر مکر و حیله ای افتادند و حمدون بگ سر لشکر سپاه بابان را با پول و پاره ای خریده و سرانجام خود و سپاهش را تسلیم می‌کند امیر حمزه که تنها می ماند به ناچار میدان کارزار را ترک کرده و با عده ای از یارانش که به او وفادار مانده بودند فرار را بر قرار ترجیح می دهند و در ناحیه مریوان بر روی کوه سه قله که امروزه به امام مشهور ا‌ست سکنی گزیدند بعد از استقرار در قله ی امام به جمع آوری نیرو و ترمیم سپاه خود پرداخت وهمچنین بر روی این کوه قلعه و دژهای محکمی را به وجود آورد که در میان قلعه ها مسجدی ساخت که شیخ احمد انباری نعیمی را به عنوان امام و پیش نماز آن تعیین کرد.»

 

فعالیت‌های معدن سنگ در پای قلعه

هرچند که قلعه مریوان بار دیگر در زمان سهراب بگ اردلان رونق میگیرد و به عنوان مرکز حکومتی مورد استفاده قرار می گیرد. آیت الله مردوخی در کتاب «میژوی کوردستان» در این باره می نویسد: «سهراب بگ پسر مامون بگ اول در سال 945ه. ناحیه تحت فرمانروایی مامون بگ دوم که برادرزاده ی خود او بوده را به تصرف در می‎آورد و در ناحیه مریوان روی کوه بلند قلعه‏ای محکم را برای روزهای جنگ و ناامنی ساخت (مردوخی:145:1375) که امروزه آثار قلعه روی کوه پیداست.»

 

گورستان قلعه در قله اول

کوه امام که جنلگی متراکم آن را در بر گرفته 3 قله بلند دارد به همین دلیل سید عبدالصمد تواری از آن به عنوان سه قله یاد می‌کند. در قله اول گورستانی رو باز، سنگ و چوب دیوارهای مسجد سرخ، درختی کهن که در جلو مسجد سرخ دیده می‌شود مکانی برای استراحت و گرد هم آمدن مردم روستا در زمان غروب بوده، آثار ویرانه‎های خانه‎ها که دست زمانه و جبر ظالمان آن را ویران کرده هنوز دیده می‌شود. همانطور که گفته شد مسجد سرخ از طرف امیر حمزه بابان در سده 8ه بنا شده دیوار بیرونی مسجد به وسیله‎ای آجرهای چهارگوش پخته شده قرمز ساخته که این باعث شده که به مسجد سرخ مشهور شود این مسجد حجره‌هایش بعدها رونق یافت و به عنوان یکی از دارالعلم‌های کردستان خود را مطرح کرد و دانشمندان بسیاری را در آن پرورش داده‏است.

 

بخشی که احتمالا تراس شاه نشین در قله دوم است

قلعه دوم به نام قلعه شاه‌نشین شناخته شده تا چند سال پیش اطراف قلعه، خرابه و دیوارهایی با  آجر قرمز در آن دوران ساخته شده که امروز نیز این خرابه‎ها هر چند اندک در میان درختان دیده می‎شود.

 در بلند ترین قسمت قلعه‌ دوم تخته سنگ بزرگی تراشیده شده و تراس بزرگ و زیبایی از آن تراشیده‌اند که منظره زیبایی از دشت مریوان و دریاچه زریبار از آن نمایان است. پهنای ایوان 18 تا 20 متر است رو کار این ایوان از ملاطی که از آهک و گچ و ماسه درست شده که ساروج گفته می‎شود و ساروج کاری شده، سختی و سفتی ملاط ساروج باسیمان و بتن برابری می‌کند.

 

محلی که احتمالا آب انبار قلعه امام

درست در قسمت پایین شاهنشین مکانی دیده می‌شود که مردم دور و بر به آن آب انبار می‌گویند. این آب انبار که منبعی بوده برای مهار و ذخیره آب، آب مورد نیاز مردم قلعه را تامین می‌کرده است. قسمتی از آب انبار که پس از سالیان دراز هنوز پا برجا و باقی است در دل کوه کنده و تراشیده شده است و قسمت‌های دیگر این آب انبار مثال سقف (بام) و قسمتی از دیوار شمالی و شرقی آن ویران شده است.

 قلعه سوم که بلند ترین قلعه شناخته می‌شود مشهور به قلعه زندان است، کارشناسان معتقدند این قله به‌دلیل مرتفع و دور از دسترس بودن به عنوان زندان استفاده می‌شده تا هیچ زندانی نتواند از آنجافرار کند. بلندی قلعه زندان به‌گونه‎ای است که همه کوه امام زیر پای آن قرار دارد و امکان دارد که مکانی مهم برای نگهبانی از قلعه باشد.

سنگ قبر شکسته هه لوغان

درحال‌حاضر با توجه به اتفاقالی که در قلعه امام رخ داده مردم مریوان  و روستاهای اطراف هر ساله در جلو مسجد سرخ و گورستان قلعه ویران می‌شوند و به یاد قهرمان‌ها و شکوه و جلال آن‌‌ها به شادمانی می‌پردازند.

 با این حال هنوز هیچ تلاشی برای حفظ این قلعه صورت نگرفته حتی دیوارهای قلعه از بیخ کنده شده و تنها آثاری که از قلعه امام و قله‌های سه گانه آن به‌جا مانده خاطرات شفاهی مردم است.

آموزش کامل گنج یابی در ایران (پکیچ دفینه و زیرخاکی مشک آبادی)

تمام اطلاعات و منابع مهم گنج یابی و دفینه یابی به زبان فارسی در این مجموعه موجود است. دانلود بزرگترین مجموعه آموزش کامل گنج یابی و نشانه های دفینه (پکیج دفینه و زیرخاکی مشک آبادی) مجموعه بزرگ و کم نظیر آموزش کامل گنج یابی در ایران، اولین کامل ترین پکیچ گنج یابی و نشانه های ...

دریافت فایل

رابطه گنج یابی و نگارش و خط

 خط “هیرو گلیف” وارد عرصه نگارش شد. گستره انتشار آن بیشتر در مصر و در دست کاهنان بود. یونانیان چون این خط را اعجاب‌آور و پر از رمز و راز پنهانی کاهنان مصر یافتند، این نام را بدان بخشیدند که در زبان یونانی به معنی نوشته نشانه‌های مقدس است. سابقه خط هیروگلیف را تا هزاره چهارم پیش از میلاد نیز می‌توان پیش برد. خط هیروگلیف را بر پاپیروس می‌نوشتند......

بشر زمانی که خواست آنچه را می‌اندیشد نقش کند، در حقیقت قدم به دنیای نگارش گذاشت. در مرحله نخست تصویرهای واقعی را برای ارتباط کتبی ترسیم کرد و با این کار خط تصویری آغاز شد. تعداد فراوان تصویر‌ها و عدم امکان نقش کردن مسائل عاطفی، کمبودهای این روش نگارش بود. کم کم تصویرها شکل ساده‌تر و نمادین‌تری به خود گرفتند و برای مفاهیم عاطفی علائمی قراردادی وضع شد. مثلا نقش دو پا نشانهٔ راه رفتن و چشم اشک آلود نشانهٔ اندوهگینی بود. مجموعه این تلاش‌ها نوعی خط اندیشه‌نگار را در دسترس نگارندگان قرارداد.

سپس در همین مسیر خط “هیرو گلیف” وارد عرصه نگارش شد. گستره انتشار آن بیشتر در مصر و در دست کاهنان بود. یونانیان چون این خط را اعجاب‌آور و پر از رمز و راز پنهانی کاهنان مصر یافتند، این نام را بدان بخشیدند که در زبان یونانی به معنی نوشته نشانه‌های مقدس است. سابقه خط هیروگلیف را تا هزاره چهارم پیش از میلاد نیز می‌توان پیش برد. خط هیروگلیف را بر پاپیروس می‌نوشتند. پاپیروس از ساقه‌های فشرده نوعی نی به دست می‌آید و نیای کاغذ است. کلمات paper, papier , … در زبان‌های غربی با این واژه ارتباط دارند

آموزش کامل گنج یابی در ایران (پکیچ دفینه و زیرخاکی مشک آبادی)

تمام اطلاعات و منابع مهم گنج یابی و دفینه یابی به زبان فارسی در این مجموعه موجود است. دانلود بزرگترین مجموعه آموزش کامل گنج یابی و نشانه های دفینه (پکیج دفینه و زیرخاکی مشک آبادی) مجموعه بزرگ و کم نظیر آموزش کامل گنج یابی در ایران، اولین کامل ترین پکیچ گنج یابی و نشانه های ...

دریافت فایل